ഫ്രാന്‍സിലെ ഏറ്റവും പഴക്കം ചെന്ന ദേവാലയം, ദൈവമാതാവിന്റെ നാമത്തിലുള്ള ഏറ്റവും പഴക്കം ചെന്ന ദേവാലയം എന്നീ ബഹുമതികളുളള ദേവാലയമാണ് ഇത്. ക്രിസ്തുവിന്റെ ജനനത്തിന് മുമ്പുതന്നെ ഈ ദേവാലയം ഉണ്ടായിരുന്നു, ഏകദേശം ഒരു നൂറ്റാണ്ട് മുമ്പെങ്കിലും. പുത്രനെ പ്രസവിക്കുന്ന കന്യകയ്ക്കു വേണ്ടി സമര്‍പ്പിക്കപ്പെട്ടിരുന്നതായിരുന്നു അന്ന് ഈ ദേവാലയം.ശക്തരായ വിശുദ്ധരുടെ കിണര്‍ കാരണം ഇത് അന്നുമുതലേ തീര്‍ത്ഥാടനകേന്ദ്രമായിരുന്നു. നിരവധി ക്രൈസ്തവരക്തസാക്ഷികളുടെ മൃതദേഹങ്ങള്‍ ഈ കിണറ്റിലേക്ക് വലിച്ചെറിയപ്പെട്ടിരുന്നു.
1144 ല്‍ ഇവിടെ കല്ലും മരവും കൊണ്ട് ഒരു ദേവാലയം നിര്‍മ്മിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. നിരവധി പേരുടെ സംഭാവനകള്‍ ഈ പുതിയ ദേവാലയത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ദരിദ്രരും സമ്പന്നരും ഒന്നുപോലെ പങ്കുവച്ചു. മനുഷ്യരെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തുന്നവിധത്തിലുള്ളതാണ് ഈ ദേവാലയത്തിന്റെ വാസ്തുവിദ്യ. ചാര്‍ട്ടേഴ്‌സിന്റെ മാതാവായ മറിയം തന്റെ പുത്രന്റെ അരികില്‍ സിംഹാസനസ്ഥയായി ഇരിക്കുന്ന കൊട്ടാരമായിട്ടാണ് ഈ ദേവാലയത്തെ കണക്കാക്കുന്നത്.
തെക്കേ വാതിലിനു മുകളിലാണ് മാതാവിന്റെ രൂപം. ഒരു കിഴക്കന്‍ ചക്രവര്‍ത്തിനിയെപ്പോലെ കിരീടധാരണം ചെയ്ത്, വസ്ത്രം ധരിച്ച്, ചെങ്കോല്‍ ധരിച്ച്ാണ് മാതാവിന്റെ രൂപം. മധ്യവാതിലിനു മുകളില്‍ ഇരിക്കുന്ന ക്രിസ്തു ന്യായാധിപനായല്ല, മറിച്ച് ദയാലുവായ പരമാധികാരിയായിട്ടാണ്.
നോട്രെ ഡാമിലെ ഈ കത്തീഡ്രല്‍ ഒരുപക്ഷേ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും മനോഹരമായ ഗോതിക് പള്ളിയാണ്; അതിന്റെ രഹസ്യത്തില്‍ ഔര്‍ ലേഡി അണ്ടര്‍ഗ്രൗണ്ടിന്റെ ദേവാലയമുണ്ട്, ഗായകസംഘത്തില്‍, ഔര്‍ ലേഡി ഓഫ് ദി പില്ലറിന്റെ ഒരു പ്രതിമ, മേരിയുടെ പ്രശസ്തമായ വസ്ത്രമായ സാന്താ കാര്‍മിസ, ട്രഷറിയില്‍ സൂക്ഷിച്ചിരിക്കുന്നു. ഈ വസ്ത്രം 876ല്‍ സ്വന്തമാക്കിയതാണ്, ക്രിസ്തുവിന്റെ ജനനസമയത്ത് വാഴ്ത്തപ്പെട്ട കന്യക ധരിച്ചിരുന്ന അങ്കിയാണെന്നും. ചാര്‍ലിമെയ്ന്‍ ഈ വസ്ത്രം പള്ളിക്ക് നല്‍കിയതായും വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. രാജാക്കന്മാരും രാജകുമാരന്മാരും, മാര്‍്പാപ്പമാരും പുരോഹിതന്മാരും, വിശുദ്ധന്മാരും, പാപികളും, ആയിരക്കണക്കിന് സാധാരണക്കാരും എഴുനൂറ് വര്‍ഷങ്ങളായി ഇവിടെ തീര്‍ത്ഥാടനത്തിനായി വന്നിട്ടുണ്ട്. അവരുടെ വിശ്വാസത്തിനും ആത്മവിശ്വാസത്തിനും ചാര്‍ട്രസ് മാതാവിനോടുള്ള അവരുടെ തീക്ഷ്ണമായ പ്രാര്‍ത്ഥനകള്‍ക്കു ഫലമായി അത്ഭുതങ്ങള്‍ ഇവിടെ സംഭവിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു
